Εργονομία

Ενώ τα ανθρώπινα όντα δεν έχουν αλλάξει πολύ στη διάρκεια των αιώνων, εντούτοις τα μηχανήματα και οι εργασιακές πρακτικές έχουν μεταβληθεί σημαντικά.

Αυτό σημαίνει ότι η αναπτυσσόμενη τεχνολογία ξεπερνάει την ικανότητα των ανθρώπων να προσαρμοστούν σωματικά και πνευματικά στις αλλαγές, γεγονός που έχει διάφορες αρνητικές συνέπειες.

Οι περισσότερες από τις κοινές μας ασθένειες είναι αποτέλεσμα της δυσαρμονίας των σχέσεων που υπάρχουν μεταξύ ατόμου και εργασίας. Εάν το μυοσκελετικό σύστημα του ανθρώπινου σώματος υπερφορτωθεί μπορεί να προκληθούν, για παράδειγμα, κακώσεις της πλάτης ή παθήσεις των αρθρώσεων και των μυών. Πολλές ασθένειες, όπως τα έλκη στομάχου, η υψηλή πίεση του αίματος και οι παθήσεις της καρδιάς είναι αποτέλεσμα άγχους που δημιουργείται κατά την εργασία.

Οι άνθρωποι έχουν διαφορετικό ύψος ή κατασκευή π.χ. ορισμένοι είναι δυνατότεροι από κάποιους άλλους και η ικανότητα τους να αντέχουν τη σωματική ή πνευματική καταπόνηση ποικίλει. Αυτό πρέπει να τις θεωρήσουμε σαν βάση για την οργάνωση των εργασιών και τον καθορισμό των συνθηκών εργασίας.

- Τα αντικείμενα που χρειάζονται για την εργασία να βρίσκονται σε προσιτή από τον εργαζόμενο απόσταση.

- Το ύψος του πάγκου εργασίας να προσαρμόζεται στο ύψος του εργαζόμενου, έτσι ώστε η επιφάνεια πάνω στην οποία γίνεται η εργασία να είναι στο ίδιο ύψος με τους αγκώνες όταν ο εργαζόμενος στέκεται όρθιος με ίσια την πλάτη και τους ώμους χαλαρωμένους.

- Ο εργαζόμενος θα πρέπει να στέκεται σε ίσια στάση και πολύ κοντά στον πάγκο εργασίας, με το βάρος του κατανεμημένο ομοιόμορφα και στα δύο πόδια. Θα πρέπει να υπάρχει αρκετός χώρος για τα πόδια του.

- Η ιδιαίτερη φύση της εργασίας μπορεί να σημαίνει ότι το ύψος της θέσης στην οποία γίνεται πρέπει να αλλάξει ή ότι τα όργανα ελέγχου, όπως είναι οι μοχλοί ή οι διακόπτες πρέπει να είναι τοποθετημένα χαμηλότερα από το ύψος των ώμων.

- Η επιφάνεια στην οποία στέκεται ο εργαζόμενος να είναι κατάλληλη για τις συνθήκες εργασίας.

- Η χρησιμοποίηση κατάλληλων υποδημάτων μειώνει την κούραση της πλάτης και των ποδιών.

Όταν οι αρθρώσεις τεντώνονται κατά τρόπο ενοχλητικό η πίεση δημιουργεί σημαντική κόπωση. Όταν ο εργαζόμενος στηρίζεται πάνω στο ένα πόδι τότε η άρθρωση του ισχίου δέχεται πίεση στατικού φορτίου ίση με 2,5 φορές το βάρος του σώματος. Ένα καλό παράδειγμα του πώς μπορεί να συμβεί αυτό, βρίσκεται στις περιπτώσεις όπου ο εργαζόμενος που στέκεται όρθιος πρέπει να χρησιμοποιεί ένα ποδομοχλό (πετάλι) που δεν είναι τοποθετημένος σωστά.

Διαφορετικοί τύποι εργασίας απαιτούν διαφορετικά ύψη των θέσεων στις οποίες εκτελείται η εργασία. Η επιφάνεια εργασίας πρέπει να είναι σημαντικά υψηλότερη για εργασία ακρίβειας απ' ότι για βαριά εργασία. Το ύψος εργασίας, μπορεί να ποικίλλει σύμφωνα με τις προσωπικές απαιτήσεις με την βοήθεια μιας ρυθμιζόμενης τράπεζας εργασίας.

Η θέση κατά την εργασία - καθιστή στάση

Οι ενοχλήσεις που προκαλούνται από εργασίες χειρισμού σε καθιστή στάση που είναι σχετικές με μηχανολογικό εξοπλισμό και ηλεκτρονικούς υπολογιστές, μπορεί να μειωθούν με τους εξής τρόπους:

- προσεκτική ρύθμιση της οθόνης ή του φακού για να ανταποκρίνεται στην όραση του κάθε ατόμου

- η απόσταση μεταξύ ματιού και οθόνης καθώς και οι θέσεις της οθόνης πρέπει να ρυθμίζονται ανάλογα με τον εργαζόμενο

- ρύθμιση του γενικού φωτισμού στο χώρο εργασίας ανάλογα με την ποιότητα του φωτισμού που απαιτείται, και παροχή ειδικού φωτισμού σε εργασιακές θέσεις

- να υπάρχει όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ποικιλία στην εργασία, έτσι ώστε εκείνοι που εκτελούν εργασία, η οποία πιθανόν οδηγεί σε κόπωση των ματιών, να μπορούν να ξεκουράζονται για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα

- να εξασφαλισθεί στα άτομα αυτά το δικαίωμα να κάνουν διάλειμμα σε χωριστό δωμάτιο για να ξεκουράζουν τα μάτια τους

- να εξασφαλισθεί ότι το κάθισμα εργασίας ρυθμίζεται στο κατάλληλο ύψος και ότι η θέση του σώματος είναι άνετη

Η θέση κατά την εργασία με εικόνες εδώ

Ο πιο φυσικός τρόπος εργασίας είναι να εργάζεται κανείς ρυθμικά. Αυτή η "δυναμική" φόρτιση βοηθάει τους μυς να περνούν από τη σύσπαση στη χαλάρωση. Εάν ένα αντικείμενο είναι ανυψωμένο και μένει σ' αυτή τη θέση, αυτό δημιουργεί στους μυς σταθερό "στατικό" φορτίο. Οι μύες που έχουν στατικό φορτίο κουράζονται, επειδή η σύσπαση τους είναι συνεχής. Μετά από μικρό χρονικό διάστημα οι μύες πονούν. Ένα στατικό φορτίο στους μύες για μεγάλο χρονικό διάστημα θα αυξήσει και την πίεση στην καρδιά. Αυξάνουν οι παλμοί επειδή το αίμα παραμένει στους μυς.

Θέσεις εργασίας που ο εργαζόμενος είναι αναγκασμένος να εργάζεται με τα χέρια ψηλό ή σκυμμένος προς τα μπροστά είναι οι πιο κοινές περιπτώσεις δημιουργίας "στατικού" φορτίου.

Σημεία που πρέπει να θυμάστε!

Τα στατικά φορτία, όπως η θέση των σηκωμένων χεριών ή το σκύψιμο, είναι συνηθισμένα. Συχνά συνδυάζονται με οπτική καταπόνηση από επαναλαμβανόμενους χειρισμούς και εργασιακή πίεση. Είναι ανάγκη να επανεξεταστούν οι τρόποι με τους οποίους γίνονται οι εργασίες αυτές.

Ο σωστός τρόπος ανύψωσης

Πρέπει να χρησιμοποιούνται τα πόδια και όχι η πλάτη για την ανύψωση των φορτίων.

Ρίξτε τους ώμους προς τα πίσω κάμψτε την πλάτη σας και λυγίστε τα γόνατά σας. Κρατήστε το φορτίο όσο το δυνατόν πιο κοντά στο στήθος σας και μετά ισιώστε τα πόδια σας για να σηκώσετε το βάρος, ενώ διατηρείτε ίσια την πλάτη σας:

- το φορτίο κοντά στο σώμα σας (αρχική θέση)

- οι πατούσες σε απόσταση μεταξύ τους και το σώμα σε σωστή ισορροπία

- λύγισμα των γονάτων

- ο αυχένας και η πλάτη σχεδόν σε ίσια γραμμή

- να ισιώνετε τα πόδια ενώ διατηρείτε ίσια την πλάτη

- όπου είναι δυνατόν, το φορτίο πρέπει να κρατιέται με τα δύο χέρια.

- η εργασία που προϋποθέτει κύρτωμα της πλάτης (σκύψιμο) πρέπει να αποφεύγεται όσο το δυνατόν περισσότερο

- πρέπει να υπάρχει εναλλαγή στην όρθια καί καθιστή στάση του σώματος κατά την εκτέλεση της εργασίας

- το σημείο στο οποίο εκτελείται η εργασία πρέπει να βρίσκεται σε τέτοιο ύψος ώστε η πλάτη να είναι ίσια και οι ώμοι χαλαρωμένοι

- το ύψος του σημείου στο οποίο εκτελείται η εργασία πρέπει να είναι μεγαλύτερο, όταν πρόκειται για εργασία που απαιτεί ακρίβεια και χαμηλώτερο, όταν πρόκειται για βαριά εργασία

- κατά την εκτέλεση της εργασίας τα χέρια, πρέπει να βρίσκονται όσο το δυνατόν πιο κοντά στο σώμα

- τα εργαλεία που χρειάζονται για την εκτέλεση της εργασίας πρέπει να βρίσκονται κοντά στον εργαζόμενο έτσι ώστε να τα χρησιμοποιεί εύκολα

- πρέπει να υπάρχει αρκετός χώρος για τα πόδια

- οι διακόπτες ή άλλα σημεία χειρισμού πρέπει να βρίσκονται χαμηλότερα από το ύψος των ώμων

- οι αναβαθμίδες μπορούν να βοηθήσουν τους εργαζόμενους που είναι πιο κοντοί.

- πρέπει να υπάρχει ποικιλία στην εργασία, για να αποφεύγεται η καθιστή στάση όλη την ώρα

- το ύψος της θέσης στην οποία βρίσκονται το τραπέζι ή η παλάμη πρέπει να βρίσκεται στο επίπεδο των αγκώνων

- τα καθίσματα πρέπει να έχουν ταπετσαρία από μαλακό υλικό και το ύψος τους να ρυθμίζεται ανάλογα με το άτομο

- το ύψος του καθίσματος δεν πρέπει να δημιουργεί μεγάλη πίεση στη χαμηλώτερη πλευρά του μηρού και πρέπει να επιτρέπει στα πόδια να ακουμπούν σταθερά στο πάτωμα

- η πλάτη του καθίσματος που έχει ταπετσαρία από μαλακό υλικό προσφέρει άνετο στήριγμα της πλάτης και της οσφυϊκής μοίρας.

- πρέπει να χρησιμοποιείται στήριγμα των ποδιών, (υποπόδιο) όταν το ύψος του καθίσματος είναι σταθερό

- πρέπει να εξασφαλίζεται αρκετός χώρος για τα πόδια, για να μπορούν αυτά να αλλάζουν εύκολα θέση

- τα υλικά και τα εργαλεία να τα φθάνει κανείς εύκολα

- πρέπει να αποφεύγονται οι συνεχείς επαναλαμβανόμενες κινήσεις των δακτύλων.

Συνθήκες που έχουν σχέση με την όραση

- θα πρέπει κανείς να βλέπει καθαρά τα αντικείμενα από την κανονική θέση εργασίας

- θα πρέπει κανείς να βλέπει τα αντικείμενα χωρίς να χρειάζεται να σκύβει συνεχώς το κεφάλι

- οι αλλαγές στην εργασία συνεπάγονται την αποφυγή της υπερβολικής κούρασης των ματιών για μεγάλη χρονική περίοδο

- πρέπει να γίνονται συχνά διαλείμματα για την αποφυγή της κούρασης που προκαλείται από κοπιαστική παρακολούθηση

- ο φωτισμός πρέπει να κανονίζεται έτσι ώστε οι συνθήκες που έχουν σχέση με την όραση να είναι οι καλύτερες συμπεριλαμβανομένου και του τοπικού φωτισμού.

- η ανύψωση ή η μεταφορά μεγάλων φορτίων πρέπει να γίνεται με την βοήθεια μηχανημάτων όσο το δυνατόν περισσότερο

- κατά την μετακίνηση βαρέων αντικειμένων η διαφορά ύψους να είναι ελαχίστη

- το "στατικό" πιάσιμο υλικών ή εργαλείων πρέπει να είναι μειωμένο στο ελάχιστο

- κατά την ανύψωση, πρέπει τα πόδια να είναι μακριά το ένα από το άλλο και τα γόνατα λυγισμένα

- το βάρος πρέπει να σηκώνεται τεντώνοντας τα λυγισμένα γόνατα και χωρίς να κυρτώσει η πλάτη

- όταν η ανύψωση συνδυάζεται με ώθηση, το ένα πόδι πρέπει να είναι τοποθετημένο προς τα εμπρός, προς την κατεύθυνση της κίνησης

- κατά την ανύψωση πρέπει να αποφεύγεται όσο είναι δυνατόν το στρίψιμο του σώματος.

- οι σημαντικότερες οθόνες (δείκτες σημάτων κ.λ.π.) πρέπει να είναι τοποθετημένες έτσι ώστε να φαίνονται εύκολα

- οι πληροφορίες που δίνονται από τις οθόνες πρέπει να είναι απλές και να διαβάζονται εύκολα

- οι πίνακες, τα χειριστήρια, τα τραπέζια εργασίας, κλπ πρέπει να είναι αρκετά μεγάλα και όλα τους τα μέρη να φαίνονται εύκολα από την κανονική θέση εργασίας

- τα όργανα, οι οθόνες και τα συστήματα ελέγχου πρέπει να χαρακτηρίζονται με σαφήνεια για να φαίνεται ποιο σκοπό εξυπηρετούν

- διαφορές στο μέγεθος, το χρώμα, το σχήμα και τη θέση πρέπει να υπάρχουν στα όργανα, τις οθόνες και τα συστήματα ελέγχου για να διακρίνονται ευκολότερα

- πρέπει να μπορεί κανείς να διαβάζει εύκολα όλους τους δείκτες άσχετα εάν είναι σε θέση κανονικής λειτουργίας ή όχι

- τα χειριστήρια κινδύνου για περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης πρέπει να μπορεί κανείς να τα βρει εύκολα και να τα χειριστεί

- η κατά λάθος ενεργοποίηση των χειριστηρίων, αποφεύγεται με την σωστή τήρηση των αποστάσεων, με την αντίσταση που προβάλλουν κατά την χρήση τους, τα προστατευτικά καλύμματα κλπ.

- οι οδηγίες λειτουργίας των χειριστηρίων πρέπει να γίνονται εύκολα αντιληπτές σύμφωνα με τις συνθήκες που επικρατούν σε κάθε χώρα.

- για τις δουλειές στο σπίτι ισχύουν τα προαναφερθέντα

- στο κρεβάτι να έχετε ορθοπεδικό στρώμα για την καλή στήριξη της σπονδυλικής σας στήλης

- χρησιμοποιείτε ορθοπεδικά μαξιλάρια για την σωστή στήριξη του αυχένα

- μην βυθίζεστε σε μια πολυθρόνα ή ένα καναπέ, προσπαθήστε να έχετε την πλάτη σας όρθια καλά στηριγμένη στην μέση με ένα ορθοπεδικό μαξιλαράκι (ρολό) για να διατηρείτε την οσφυϊκή λόρδωση.

- Μην ρίχνετε πολύ την πλάτη του καθίσματος

- σωστή ρύθμιση των καθρεπτών για να μην χρειαστεί να κάνετε λάθος κινήσεις του αυχένα

- ρύθμιση του τιμονιού καθ’ ύψος και βάθος έτσι ώστε οι ώμοι να μην καταπονούνται και οι αγκώνες να είναι σε μερική κάμψη

- προσπαθήστε να έχετε την πλάτη σας όρθια και καλά στηριγμένη την μέση σας με ένα ορθοπεδικό μαξιλάρι

- αν θα ταξιδέψετε για αρκετές ώρες, να διακόπτετε την οδήγηση κάθε μια ώρα για τουλάχιστο 5 λεπτά και να κάνετε λίγο περπάτημα

- χρήση μοχλού στο τιμόνι σε περιπτώσεις όπου θεωρείται απαραίτητο

- προτίμηση αυτόματου κιβωτίου ταχυτήτων σε άτομα με προβλήματα στα κάτω άκρα και κυρίως στο γόνατο

- χρήση σκαλοπατιού στα ογκώδη και ψηλά οχήματα τύπου τζιπ και σε φορτηγά, νταλίκες, σκαπτικά μηχανήματα κ.α.

- αποφεύγετε το υπερβολικό βάρος στην σχολική τσάντα

- να κατανέμετε το βάρος της τσάντας και στους δύο ώμους

- στο θρανίο τα παιδιά να κάθονται σωστά ακουμπώντας τη πλάτη τους στην πλάτη του καθίσματος

- στο μάθημα της γυμναστικής να ενημερωθεί ο γυμναστής από τους γονείς για τυχών ορθοπεδικά προβλήματα του παιδιού και να ακολουθήσει ένα πρόσθετο ειδικό πρόγραμμα ασκήσεων για πρόληψη και περαιτέρω ενδυνάμωση